Ομιλητής στην εκδήλωση, ο Σκεύος Παπαιωάννου και εισηγήτρια η Αγγελική Στρατικοπουλου
Eκδήλωση με θέμα «Κέντρο Πολιτισμού, Εκπαίδευσης, Οικολογίας και Κοινωνικής Οικονομίας στο Ζηνί Κεφάλου», πραγματοποιεί η εταιρεία «Ekfrasi Events» με την στήριξη της Κοινότητας Κεφάλου και του ΔΟΠΑΒΣ στο πλαίσιο των Θερινών Ιπποκρατείων την Δευτέρα 22 Αυγούστου 2022 στο Πνευματικό Κέντρο Κεφάλου με Ομιλητές – Εισηγητές τους:
Σκεύο Παπαιωάννου – Καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης και Universitat Kassel της Γερμανίας & την Αγγελική Στρατικοπούλου-Αρχιτέκτων Μηχανικό και τοποθετήσεις από τους:
Ντίνο Παπανικολάου-Πρώην Δήμαρχο Δήμου Ηρακλειδών
Θεοδόση Νικηταρά-Δήμαρχο Κω
Γιώργο Κοκκαλάκη-Πρόεδρο Κοινότητας Κεφάλου. Την εκδήλωση “άνοιξε” ο ιδιοκτήτης του Έκφραση 97 Σπύρος Κλάδης .
Στην εισήγησή του ο ομιλητής, Σκεύος Παπαϊωάννου, αναφέρθηκε στη λειτουργία του εργοστασίου στο Ζηνί, στις 25 συνεντεύξεις που έκανε σε εργαζόμενους, στις περιπέτειες που είχε όσον αφορά στη μελέτη την οποία ο ίδιος κι η ερευνητική του ομάδα κατέθεσαν το 2008 και δεν αξιοποίησε ποτέ καμία δημοτική αρχή, η οποία έχει το ιδιοκτησιακό καθεστώς των εγκαταστάσεων στο Ζηνί. Σημείωσε πως η κοινωνία στην Κέφαλο είναι συντηρητική, δεν έχει νέες ιδέες, νέες πρωτοβουλίες και θα πρέπει η νέα γενιά να ανοίξει τα φτερά της σε νέους αναπτυξιακούς ορίζοντες. Όσον αφορά στη μελέτη τόνισε πως προβλέπονται δεκάδες εργαστήρια, παραγωγικά, εκθεσιακά, μεταποιητικά , περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, διαμόρφωση πάρκινγκ, πολιτιστικοί χώροι για θέατρο και συνέδρια, αναψυκτήριο, ανοικτό μουσείο , δασικές διαδρομές, δεντροφύτευση και ολα αυτά, με βάσει την κοινωνική οικονομία κατά Παπαϊωάννου κι όχι κατά Καϊσερλη τόνισε χαρακτηριστικά. Αναφέρθηκε επίσης στις διαβρώσεις που συμβαίνουν κάθε χρόνο στην περιοχή και επισήμανε πως ο χώρος δεν έχει καθαριστεί εδώ και δεκαετίες. Τόνισε δε πως είναι πέντε οι προτάσεις που είναι καταγεγραμμένες στην έρευνα που θα παρουσιάσει στη συνέχεια η κ.Στρατικοπούλου.
Ιδιαίτερη στιγμή της εκδήλωσης, η παρουσίαση ενός συγκινητικού αποσπάσματος από το Ντοκιμαντέρ «Οι άνθρωποι του Ζηνιού» του σκηνοθέτη Άγγελου Κοβώτσου.
Ο τέως δήμαρχος Ηρακλειδών Ντίνος Παπανικολάου τόνισε ότι η συγκεκριμένη περιοχή 240 στρεμμάτων περίπου, παραχωρήθηκε στον τότε δήμο Ηρακλειδών μετά από πρωτοβουλία του Βασίλη Ραπανου και τόνισε πως πρέπει να παρθούν πρωτοβουλίες αξιοποίησης του Ζηνιού.
Ο πρόεδρος της Κεφάλου Γιώργος Κοκκαλάκης αναφέρθηκε στην έλλειψη έργων υποδομής στην περιοχή και επισήμανε ότι η Κέφαλος δεν είναι μόνο παραλίες και ξενοδοχεία, είναι πολλά περισσότερα. Έχει παραδόσεις κι ιστορία όπως το Ζηνι, το οποίο πρέπει να αξιοποιηθεί με βάσει τη μελέτη του πανεπιστημίου Κρήτης.
Ο περιφερειακός σύμβουλος Γιάννης Κρητικός έκανε αναφορά στο συγκινητικό βίντεο που προβλήθηκε για το Ζηνί και τους ανθρώπους του και τόνισε πως όλα αυτά τα χρόνια, πολλά έργα ανακοινώθηκαν και κανένα δεν υλοποιήθηκε στην Κέφαλο , όπως το γκολφ, η αξιοποίηση του Ζηνιού, το σχέδιο πόλεως κ.α Τέλος ο κ Κρητικός τόνισε ότι η ΠΝΑΙ θα είναι δίπλα στο δήμο για να βοηθήσει οικονομικά στην αξιοποίηση το Ζηνιού, με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη.
Ο δήμαρχος Κω Θεοδόσης Νικηταράς επισήμανε την ανάγκη αξιοποίησης της ΑΒΙΚΩ , του οινοποιείου και του Ζηνιού, για να δοθεί ως υπεραξία στη νέα γενιά και τόνισε ότι είναι ιστορικό χρέος ” να δούμε όλα αυτά τα ακίνητα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ενώ χρειάζεται νέα προσέγγιση τους”. Ο δήμαρχος ανακοίνωσε την επικαιροποιηση της μελέτης και μετέπειτα την εξεύρεση χρηματοδοτικων εργαλείων για την αξιοποίηση του Ζηνιού και στη συνέχεια η σκυτάλη να δοθεί στην αξιοποίηση της ΑΒΙΚΩ και του Οινοποιείου.
Εισήγηση Αγγελικής Στρατικοπούλου
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΟ ΖΗΝΙ-Κως
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΠΕΡΛΙΤΗ (1. κειμ. Συντελεστων )
Το 2002 ο Δήμαρχος Δήμου Ηρακλειδών, Ν. Παπανικολάου υπογράφει προγραμματική Σύμβαση με το Ε.Μ.Π και το πανεπιστήμιο Κρήτης με θέμα «Έρευνα για την αξιοποίηση των Μεταλλουργικών Εγκαταστάσεων Μπούρα στο Ζηνί της Κεφάλου : Μια εναλλακτική αναπτυξιακή πρόταση» . Εμπνευστής όλου του εγχειρήματος, ο καθηγητής του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Σκεύος Παπαϊωάννου.
Το Διεπιστημονικό Πρόγραμμα ολοκληρώθηκε το 2008 από την πολυπληθή ομάδα επιστημόνων μηχανικών και κοινωνιολόγων, υπό την καθοδήγηση του Σκεύου Παπαϊωάννου και της αείμνηστης Αννης Βρυχέας και κατόπιν του Σταύρου Σταυρίδη καθηγητών του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π.
(εικ. 2)Το Ζηνί , όπως αναφέρει ο Σκεύος, συμβολίζει την μεγαλοπρέπεια, την υπερηφάνεια, το μυστήριο, το φόβο, κεντρίζει ανά τους αιώνες την μυθοπλασία και την φαντασία των παρεπιδημούντων και οξυγώνει τη ζωή τους και παρότι έχει πληγωθεί, διατηρεί τα φυσικά του χαρακτηριστικά. Είναι ένα φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον το οποίο έχει σφραγίσει την κοινή ζωή των κατοίκων της Κεφάλου. Σήμερα σχεδόν 40 χρόνια από το κλείσιμο εντάσσεται στο περιβάλλον ως στοιχείο της κοινωνικής ιστορίας του οικισμού. Οι εγκαταστάσεις του βιομηχανικού συγκροτήματος έχουν πλέον με το χρόνο ενσωματωθεί στο τοπίο και αποτελούν τμήμα της ιστορίας της περιοχής. (εικ. 3)
Οι μεταλλουργικές εγκαταστάσεις Μπούρα, βρίσκονται στην κτηματική μερίδα 1000 Β’ Γαιών Κεφάλου, έκτασης 230 στρεμ, ιδιοκτησίας του Δήμου, η οποία εξαγοράστηκε από τον πρώην Δήμο Ηρακλειδών σε πλειστηριασμό από την Εμπορική Τράπεζα. Είναι ένα ολοκληρωμένο συγκρότημα εξόρυξης περλίτη με διάφορες επεκτάσεις οι οποίες αναπτύσσονται κλιμακωτά από το σημείο εξόρυξης έως το σημείο φόρτωσης του υλικού (εικ 4)
Πρόκειται για συγκρότημα ισόγειων κτισμάτων, διατεταγμένων σε τέσσερα κυρίως επάλληλα επίπεδα , σύμφωνα με τις απαιτήσεις της γραμμής παραγωγής πούδρας περλίτη . Τα κελύφη εξυπηρετούσαν τις ανάγκες στέγασης των μηχανολογικών εγκαταστάσεων και χαρακτηρίζονται από κατασκευαστική απλότητα. . (εικ.5) Είναι ένα συγκρότημα που την μορφή του καθόρισε η ανάγκη της παραγωγής και η συμπίεση του κόστους της κατασκευής, χωρίς ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία (εικ. 6)
Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι οι συνθήκες που το δημιούργησαν, το σημείο αναφοράς και τα βιώματα των κατοίκων που ως τεκμήρια αναδεικνύουν το βιομηχανικό χαρακτήρα της εποχής.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΉ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΉΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ (εικ. 7)
Η εξόρυξη γινόταν στην κορυφή του βουνού όπου βρίσκονται τα δυο λατομεία και κατόπιν η πρώτη ύλη διοχετευόταν στο συγκρότημα επεξεργασίας.
Στα ψηλότερα σημεία, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις θραύσεις του υλικού όπου συγκεντρώνονταν σε ένα ανοικτό διαμορφωμένο χώρο . Στην άκρη του χώρου μέσω της χοάνης , το υλικό οδηγείτο στο σπαστήρα, κατόπιν μέσω αγωγού το υλικό οδηγείτο στην πρώτη φάση ξήρανσης και στις στεγασμένες εγκαταστάσεις του κυρίως ξηραντηρίου . (εικ. 8) Στα χαμηλότερα επίπεδα , βρισκόταν ο τελευταίος χώρος μηχανικής επεξεργασίας με τα κόσκινο και τον ταινιόδρομο όπου μεταφέρουν το υλικό στους μεγάλους στεγασμένους χώρους των αποθηκών. (Εικ. 9)
Σπαστηρας
Τροφοδότης κατακόρυφος ξηραντηρίου
Ξηραντήριο
Συγκρότημα φίλτρων
Ξηραντηριο Β . παλινδρομικό κόσκινο
Ταινιόδρομος τροφοδοσίας αποθηκών με τελικό προϊόν
ΠΡΟΤΑΣΗ
(εικ. 10) Ο γενικός προβληματισμός που είχε τεθεί από την ομάδα μελέτης του Πολυτεχνείου είναι πως στις ερειπωμένες εγκαταστάσεις ενός εγκαταλειμμένου εργοστασίου θα επαναχρησιμοποιηθούν και αξιοποιηθούν ώστε να προκύψει μια εναλλακτική πρόταση ανάπτυξης της περιοχής .
(εικ. 11) Ο προβληματισμός αυτός αποτυπώνεται μέσω του επανασχεδιασμού όλου του συγκροτήματος, προτείνοντας τη δημιουργία ενός Κέντρου Πολιτισμού, εκπαίδευσης Οικολογίας και Παραγωγής, ενός κέντρου που θα στεγάζει και ταυτόχρονα θα ενεργοποιεί την δυνατότητα εναλλακτικής ανάπτυξης της οικονομίας του πολιτισμού και της ποιότητας ζωής, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες αυτών που το χρησιμοποιούν. Η πρόταση διατυπώνει επεμβάσεις που χαρακτηρίζονται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα χωρίς να αλλοιώνεται ο χαρακτήρας του συγκροτήματος, της αναγνωσιμότητας και της μνήμης.
Η πρόταση αξιοποιεί και αναδεικνύει τα απομεινάρια μιας εγκατάστασης -τεκμήρια μιας εποχής που έχουν πολλαπλές αναφορές στα βιώματα των κατοίκων- δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην συντήρηση και παρουσίαση του τεχνολογικού εξοπλισμού της μονάδας παραγωγής.
Άμεσος στόχος της πρότασης : Παρεμβάσεις στις εγκαταστάσεις των μεταλλείων Μπούρα κτίρια και περιβάλλοντα χώρο.
Τελικός στόχος :Παρεμβάσεις σε ολόκληρο τον ορεινό όγκο του Ζηνιού που να συμπεριλαμβάνει το δάσος , τα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία
Οι επεμβάσεις προτείνεται να υλοποιηθούν σε δυο φάσεις.
Οι φάσεις Α και Β αντιπροσωπεύουν τις δυο βασικές φάσεις υλοποίησης σε συνάρτηση με τις οικονομικές δυνατότητες του φορέα υλοποίησης. Σχηματίζεται το κέντρο και διαμορφώνονται τα βασικά χαρακτηριστικά της γύρω περιοχής.
Οι φάσεις Γ,Δ και Ε αποτελούν εναλλακτικές φάσεις μετεξέλιξης του κέντρου με βάση το ποιοι θα το χρησιμοποιούν, είτε ως επισκέπτες είτε ως χρήστες (εκπαιδευόμενοι, κάτοικοι, παραγωγοί, συμμετέχοντες σε εκδηλώσεις και πολιτιστικά δρώμενα)
ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ .
Α’ ΦΑΣΗ (εικ. 12)
Συντήρηση και καθαρισμό των μηχανημάτων παραγωγής ,ώστε να δημιουργηθεί ουσιαστικά ένα βιομηχανικό ανοικτό μουσείο , του οποίου τα εκθέματα να είναι τα ίδια τα μηχανήματα και τα κτίρια παραγωγής .
Να επισκευαστούν οι χώροι που στεγάζουν το τύμπανο και κόσκινα (κ) στο χώρο αυτό μπορεί να γίνει μικρός εκθεσιακός χώρος με εικόνες και πληροφοριακό υλικό σχετικά με την ιστορία εξόρυξης του περλιτη αλλά και της κοινωνικής ιστορίας της περιοχής ,
Έργα υποδομής για την πρόσβαση με αυτοκίνητο, διαμόρφωση παρκινκ,(Π) ηλεκτροφωτισμός των διαδρομών.
Αποκατάσταση και επισκευή των υπαρχουσών κλιμάκων για να γίνεται με ασφάλεια η κίνηση στους χώρους (εικ. 13)
Δημιουργία αναψυκτηρίου με το να επισκευαστεί το κτιριο β2 και β3 (θα προσελκύει εύκολα επισκέπτες λογω θέας και φυσικής ομορφιάς στο κόλπο του Ζηνιού και ταυτόχρονα στο συγκρότημα παραγωγής )
Φύτευση ( περιορισμένες φυτεύσεις στο πνεύμα της περιβαλλοντικής μελέτης)
Β ΄ΦΑΣΗ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (εικ. 14)
Εάν η πρώτη φάση έχει αναδείξει την περιοχή σε επισκέψιμο χώρο και έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες υποδομής στη δεύτερη φάση προτείνεται στα υπάρχοντα κελύφη-στις αποθηκες, με σεβασμό στην ταυτότητα τους, η λειτουργία κέντρου πολιτισμού και εκπαίδευσης. Όπου στους χώρους αυτούς θα οργανώνονται θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, διαλέξεις, σεμινάρια, καλλιτεχνικές εκθέσεις, επιμορφωτικά σεμινάρια αλλά και ειδικές δραστηριότητες για τους επισκέπτες. Οι νέες χρήσεις ου. Το σκεπτικό της οργάνωσης των παραπάνω δραστηριοτήτων αναπτύσσει ο Σκεύος στην μελέτη « Κέντρο Πολιτισμού , Εκπαίδευσης , οικολογίας και κοινωνικής Οικονομίας Κεφάλου»
Πιο συγκεκριμένα προτείνονται :
ΣΤο κτίριο των αποθηκών (Α1,Α2,Α3 ) να ανακατασκευαστούν οι στέγες και να επισκευαστεί ώστε να μπορει να στεγασει τις πολιτιστικες δραστηριότητες
Αναβάθμιση και επέκταση του αναψυκτηρίου σε εστιατόριο στο υπάρχον κτίριο αποθήκη. (Β1)
Ε,Τ Μουσείο εξόρυξης και επεξεργασίας περλίτη (εικ.15)
Κ υποδοχή μουσείου , γραφείο , εκθετήριο , πωλητήριο
Διαμόρφωση του υπαίθριου χώρου για πρόσβαση στο κτίριο Α
Αναβάθμιση υπαίθριου χώρου για την οργάνωση υπαίθριων εκδηλώσεων( Δημιουργία κερκίδων και στεγάστρου στο πρανές του χώρου .
Γ ‘ΦΑΣΗ έμφαση στην υποστήριξη συνεδριακών δραστηριοτήτων (εικ. 16)
Με μικρές επεμβάσεις οι χώροι για πολιτιστικές δραστηριότητες ( χώροι αποθηκών) με μικρές επεμβάσεις μετατρέπονται σε χώρους συνεδρίου των 150 ατόμων
Χάραξη διαδρομής προς την θάλασσα, που θα έχει χαρακτήρα οικολογικής ευαισθητοποίησης και ανάδειξης της ιδιαίτερα σύνθετης μικροκλίματος του φυσικού και τεχνικού τοπίου
Κατασκευή μιας πλατφόρμας που αναδεικνύει το τέλος και την αρχή από τη θάλασσα της διαδρομής (εικ. 17)
Δ’ Φάση έμφαση στην υποστήριξη της εναλλακτικής παραγωγής στους ήδη διαμορφωμένους χώρους των αποθηκών (εικ. 18)
Παραγωγικά εργαστήρια
που ενισχύουν την επεξεργασία τοπικών προϊόντων τυποποίηση παραδοσιακών προϊόντων που παράγονται στην περιοχή ,
εργαστήρια παραδοσιακών τεχνικών (υφαντά , πλεκτά ,κοσμήματα, μουσικά όγρανα (εικ.19)
Εργαστήρια ανακύκλωσης
Επιμορφωτικά εργαστήρια για εναλλακτική παραγωγή (εικ. 20)
Στο μικρό κτίριο που σηματοδοτεί την κάτω είσοδο να μετατραπεί σε μικρό εκθετήριο προϊόντων (εικ. 21)
φύτευση παραγωγικών βιολογικών δένδρων και καλλιεργειών
Κέντρο διασύνδεσης με άλλες δραστηριότητες (αρχαιολογικοί χώροι πεζοπορίες ) (εικ. 22)
Η βιομηχανική κληρονομιά έχει ιστορική, τεχνολογική και κοινωνική αξία, συνδεεται με την ταυτότητα των κατοίκων της, παρέχει πολλαπλές πληροφορίες για την οικονομία της , την πολιτική, τις συνθήκες εργασίας, τις τεχνολογικές εξελίξεις και μέσω της κατανόησης όλων αυτών κατοχυρώνεται η ιστορική γνώση και κοινωνική μνήμη.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα μνημεία βιομηχανικού πολιτισμού. Η επανάχρηση των βιομηχανικών κτιρίων και η ένταξη νέων χρήσεων από την αρχική, αποτελεί μέλημα των προηγμένων κοινωνιών σε παγκόσμιο επίπεδο .
Δυστυχώς το περιβάλλον της Κεφάλου ενώ αποτελείται από μοναδικά φυσικά τοπία και μνημεία, το δομημένο περιβάλλον της περιοχής Καμαρίου έχει απελπιστικά πληγωθεί. Αλόγιστη τουριστική ανάπτυξη, άναρχη δόμηση, χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό και σεβασμό στο περιβάλλον και στους ανθρώπους που το κατοικούν και το επισκέπτονται.
ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ
ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΦΕΡΟΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΟΜΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΣΤΑΘΜΗ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥΣ ( ΦΩΤ. ΤΟ 2002) ΩΣΤΕ ΝΑ ΔΙΕΥΚΟΛΗΝΘΕΙ ΜΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΏΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Με ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ .
ΣΤΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
ΤΕΥΧΟΣ «κοινωνιολογική και οικονομική έρευνα δράσης στην Κέφαλο»
Αγγελική Στρατικοπουλου ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
Πηγή: https://www.kostv.gr/n